Problemy żywieniowe przy stomii

Osoba z wyłonioną stomią musi odżywiać się zdrowo i regularnie. Błędy żywieniowe objawiające się wzdęciami, kolką, bólem brzucha, „przelewaniem się”, biegunką, lub zaparciem można szybko i skutecznie wyeliminować poprzez dobór właściwych produktów spożywczych i odpowiedni proces obróbki. W przypadku objawów nietolerancji jakiegoś produktu, pokarm ten należy odstawić i po pewnym czasie spróbować przyrządzić go w inny sposób. Po ponownym wystąpieniu objawów należy na jakiś czas wyeliminować dany produkt spożywczy z diety. Co istotne, z upływem czasu chory potrafi sam ustalić, co toleruje dobrze a co źle. Wybierając odpowiednie produkty spożywcze, można „wyregulować” wydalanie treści kałowej (1-2 razy dziennie) i jej konsystencję.

Zalecane techniki kulinarne dla pacjentów ze stomią:

• Gotowanie w wodzie lub na parze.
• Pieczenie beztłuszczowe w folii lub na ruszcie.
• Duszenie bez tłuszczu

BIEGUNKA

Biegunkę przy ileostomii rozpoznajemy wówczas gdy dobowa objętość stolca wynosi powyżej 1000 ml, konsystencja staje się wodnista oraz gdy liczba woreczków zmienianych w ciągu doby zwiększa się dwukrotnie. W przypadku usunięcia części jelita cienkiego często występującym zjawiskiem są zaburzenia w trawieniu tłuszczów. W przypadku biegunek tłuszczowych należy ograniczyć spożycie tłuszczów w codziennej diecie. Po pewnym czasie sytuacja normuje się gdyż  pozostała część jelita przejmuje czynności trawienne.

Natomiast biegunkę w kolostomii rozpoznajemy wówczas gdy występują więcej niż 3 wypróżnienia na dobę, oraz zmienia się konsystencja stolca ze stałej na papkowatą lub płynną, wodnistą.

W przypadku lekkiej biegunki należy:

• zwiększyć ilość wypijanych płynów w celu uzupełnienia niedoborów wody w organizmie (od 2,5-3 litrów w ciągu 8-12 godzin, w zależności od stopnia nasilenia biegunki, najlepiej spożywać wodę mineralną lub niesłodzoną herbatę). W przypadku ileostomii czasami wskazane jest krótkotrwałe (1- 2 dni) ograniczenie ilości spożywanych płynów – decyzja należy do lekarza; unikać kawy, mleka, soków owocowych, napojów gazowanych, słodyczy, cukru oraz miodu (produkty te powodują przyśpieszenie pasażu jelitowego, oraz zwiększają produkcję gazów);
• zrezygnować z surowych owoców (prócz bananów i musu jabłkowego) i warzyw (ponieważ są one bogatym źródłem błonnika pokarmowego, a w przypadku owoców dodatkowo zawierają dużą ilość cukru gronowego który nasila procesy fermentacji w jelicie). Warzywa w tym okresie można spożywać gotowane;
• zrezygnować z razowego pieczywa, gruboziarnistych kasz i płatków owsianych/ jęczmiennych itp. (ze względu na dużą zawartość błonnika pokarmowego), w/w produkty należy zastąpić białym pieczywem, sucharkami, kaszą manną, płatkami kukurydzianymi, ryżem białym na sypko i makaronami pszennymi;
• nie spożywać tłustych i ciężkostrawnych pokarmów, oraz ostrych przypraw (należy całkowicie wyeliminować smażone i pieczone tłuste gatunki mięs, wędliny oraz przyprawy typu chili, ostra papryka, pieprz, curry). W czasie biegunki polecane jest chude białe mięso (drób, ryby), jajka gotowane na miękko, kefir, maślanka, jogurt naturalny, białe sery oraz zioła np. koper, kminek, majeranek, tymianek, bazylia;
• unikać spożywania potraw odgrzewanych lub długo przecho-wywanych w lodówce.

Jak zmniejszyć ilość błonnika pokarmowego w diecie?

• Wybieraj młode i delikatne warzywa;
• Obieraj warzywa i owoce ze skórek, oraz usuwaj pestki (np. z pomidorów);
• ·Przecieraj wybrane warzywa;
• Gotuj warzywa w celu zmiękczenia błonnika;
•  Zamiast całego owocu lub warzywa, przygotuj sok.

ZAPARCIE STOLCA

Gdy stolec zaczyna być oddawany rzadziej niż zazwyczaj (minimum 3 razy w tygodniu), albo jego konsystencja zmienia się na twardy, zbity lub wypróżnienie sprawia ból – mamy do czynienia z zaparciem.

W przypadku zaparć należy:

• spożywać produkty zawierające dużą ilość błonnika pokarmowego np. chleb razowy, gruboziarniste kasze, płatki owsiane;
• zwiększyć spożycie świeżych i suszonych owoców, warzyw i soków;
• pić więcej wód mineralnych;
• pić kawę naturalną;
• spożywać fermentowane pro-dukty mleczne tj. jogurt naturalny, kefir;
• unikać produktów zapierających: szparagów, grochu, fasoli, grzybów, orzechów;
• stosować łagodne przyprawy ziołowe;
• wyeliminować spożycie słodyczy;
• wprowadzić umiarkowaną aktywność fizyczną.

ZABLOKOWANIE STOMII

Niektóre produkty spożywcze nie ulegają całkowitemu strawieniu, mogą spowodować zablokowanie stomii (pamiętajmy o dokładnym przeżuwaniu, jeden kęs przeujmy 30 razy!).
Aby uniknąć tego problemu należy na pewien czas wyłączyć je z diety. Następnie można je wprowadzać do diety pojedynczo, w niewielkich ilościach i prowadzić obserwacje.

Produkty mogące zablokować stomię:

• orzechy, kokos;
• białe części pomarańczy, ananas, suszone owoce;
• seler, kapusta, oliwki, ogórek, zielona papryka, kukurydza, fasola, grzyby.

GŁOŚNE ODCHODZENIE GAZÓW, NIEPRZYJEMNY ZAPACH TREŚCI JELITOWEJ

Przykry zapach wydobywający się ze stomii i obecność dużej ilości gazów w przewodzie pokarmowym może być wynikiem złych nawyków żywieniowych, takich jak połykanie powietrza podczas spożywania pokarmów (przy jedzeniu w pośpiechu, lub podczas rozmowy w trakcie posiłku) oraz niedokładne przeżuwanie. Kolejnym powodem niepożądanych objawów może być spożycie produktów spożywczych wymienionych poniżej:

• rośliny strączkowe (np. fasola, bób, groch), kapusta, kalafior, cebula, czosnek, pory, brukselka;
• niektóre przetwory z ryb (np. w oleju czy pomidorach);
• sery pleśniowe;
• leki tj. antybiotyki, witaminy, leki ziołowe;
• napoje gazowane, kawa, napoje zawierające kofeinę;
• produkty nieświeże, przetworzone produkty spożywcze zawierające konserwanty i barwniki.

Tak więc posiłki należy spożywać wolno i w spokoju, najlepiej o tych samych porach. Płyny wypijać po jedzeniu, a nie w jego trakcie.

Produkty eliminujące nieprzyjemny zapach: pietruszka, sałata, szpinak, borówka, żurawiana i sok żurawi-nowy, kefir, jogurt naturalny, zsiadłe mleko.

Efekt wzdymający roślin strączkowych można zmniejszyć poprzez zalanie ich wrzącą wodą w stosunku 1:4 (cztery razy więcej wody niż nasion) i pozostawianie zalanych na około 2-3 godziny. Namoczone nasiona następnie wypłukać i gotować do miękkości w świeżej wodzie w naczyniu bez przykrycia.

NIEPRZYJEMNY ZAPACH MOCZU PRZY UROSTOMII 

Aby uniknąć problemu należy wypijać minimum 1,5-2 litrów wody i innych płynów dziennie, oraz unikać produktów spożywczych powodujących nieprzyjemny zapach tj. szparagi, ryby, jaja, alkohol, warzywa kapustne (kapusta, brokuły, kalafior, jarmuż, brukselka), sery (głównie pleśniowe), cebula, gotowana fasola.

Produkty osłabiające zapach moczu: sok żurawinowy, maślanka, natka pietruszki, jogurt.

Autor: Anna Pawlik-Długosz, mgr dietetyki, Beskidzkie Centrum Onkologii – Szpital Miejski im. Jana Pawła II w Bielsku Białej, Dietetyk Beskidzkiego Stowarzyszenia Osób ze Stomią